Björn Håkanson

______________

Camera constructed and used by Miroslav Tichý
________________

بیورن هوکانسون
فارسی: رباب محب

آکادمیِ سوئد شعر را محروم می کند

آیا اعضای آکادمی نوبل در انتخاب برنده گان جایزه صلاحیت دارند؟ه

در سال های اخیر از آکادمی سوئد دو انتقاد شده است: اروپا کماکان قاره یِ پیشرفته است و انتخاب نویسندگان زن. (به نظر می رسد که این مسئله در سال های اخیر تا حدودی بهبود یافته است: چهار تن از پانزده برنده زن هستند). از این که بگذریم، به ندرت از کمبودها و کژروی ها صحبت به میان می آید. این مسئله ربطی به جغرافیا و جنسیّت ندارد، بلکه اشاره یِ من به یک ژانر ادبی است: شعر. از سال ۱۹۹۶ که خانم شیمبورسکا موفق به اخذ جایزه نوبل شد، هیچ شاعری شایستگی دریافت این جایزه را نداشته است.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه ه
سیزده سال بدونِ شعر! این در تاریخِ نوبل بی نظیر است. با مقایسه ی چهار دوره یِ سیزده ساله یعنی از سال های بعد از جنگ جهانی دوم ۱۹۴۴، ۱۹٨٣- ۱۹۷۰، ۱۹۵۷ - ۱۹۶۹. می توان دید که اعداد زبانِ گویایی دارند: تعداد شاعرانی که به دریافت جایزه یِ ادبیِ نوبل نائل آمده اند به ترتیب؛ سه، چهار، پنج، پنج است. ناگفته نماند که من نویسندگانی را که هم شعر نوشته اند هم رمان، بطور مثال پر لاگرکویست، بوریس پاسترناک و هری مارتینسون در نظر نگرفته ام.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه ه
آیا دلیلِ قانع کننده ای برای این تبعیض وجود دارد؟ آیا این افراد مستعد معتقدند که شعر نسبت به نثر از کیفیت پائین تری برخوردار است؟ در این صورت معنای کیفیت چیست؟ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه ه
معنای کیفیت شاید توانایی به نقد کشیدنِ جامعه ی امروز و مطرح کردن بیعدالتی ها و کمک کردن به تجزیه و تحلیل جنگ های قرن بیستم، کشتار مردم و تعقیب و آزار اقلیت ها باشد. به هر حال سرمایه گذاری بر چنین ادبیاتی حاکی از این امر است.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه ه
در این صورت شعر هیچ شانسی ندارد. من نمی گویم که همه ی شعرها با اهمیّت اند، یا این که شعر قادر است مسائل اجتماعی را به نقد بکشد، بلکه منظور من این است که شعر شیوه ای خاص است برای به کارگیری زبان؛ به گونه ای دیگر، به گونه ای حسیّ، تجربی. این زبان به لحاظ نحوی و ساختمان جمله غیر قابل پیش بینی است و زبان روزمره و نثرِ روزنامه ای را واژگون می کند. شعر ما را به چالش می کشد تا کلیشه ها و ارزشگذاری های بی تأملِزبان روزمره را بهتر ببنیم. شعر هم یک چشمه یِ آب سرد و سالم است و هم یک تصفیه خانه در مقابلِ سیلِ دردناکِ زبانی که هر روزه تبلیغات و رسانه های گروهی بر ما تحمیل می کنند.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه ه
البته این برای اعضای آکادمی خبر تازه ای نیست. امّا خوب با این وجود مطرح می شود!ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه ه
اینجا نتیجه ای آهسته قد علم می کند؛ آکادمی سوئد دارد معنای کیفیت را تازه و مدرن می کند! کم کم با محک و معیار کمیت های اقتصادی، کتابی را بالا می آورد که خوب فروش برود. و مسلمأ این کتاب همیشه به نثر است. در نزد عامه واژه یِ «کتاب» مترادف است با «رمان». فقط رمان ها هستند که بر ستون آگهی، در مصاحبه ها در روزنامه ها و مجلات و بر رویِ مبل ها و صندلی های تلویزیون به نمایش گذاشته می شوند.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه ه
گاه پیش می آید که رمان های دشوار و پیچیده نوبل می گیرند، امّا با این وجود بازار بهتری دارند تا شعر. آثار نثرنویسان به چند زبان ترجمه می شود، منتقدان دنیا این آثار را می خوانند و به نقد می کشند و با دانش، نسبت به برنده یِ سال نظر می دهند. و این باید نزدِ اعضای آکادمی که صدها ساعت وقت صرف خواندن آثار نویسندگان مختلف کرده اند تشویق کننده و برانگیزاننده باشد. حال این مقایسه شود با لحظه ای که منشی آکادمی درِ سالن را باز می کند تا خبر برنده شدن شاعر کروآتی که به هیچ زبانی ترجمه نشده است- را بدهد و با هو کشیدن ها روبه رو می شود.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه ه
تعریف منطبق شده یِ کیفیت با بازار باعث شده است که جایزه یِ آگوست از میان ۲۱ برنده فقط یک شاعر داشته است. امّا خوب این جایزه از روز نخست هم تجاری بود. در حالی که آکادمی سوئد مدعی است که از هر عامل بیرونی که به ادبیات ربطی ندارد برّی است؛ قاره، ملیت، زبان، نژاد، عقاید سیاسی، دین، جنسیت، ژانرهای ادبی هیچ یک عامل تعین کننده نیست- فقط کافی است که اثر دارای کیفیتی بالا باشد.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه ه
اینک دو دلیلِ آمده مقابل هم قرار دارند. یا در طیِ این سیزده سال در جهان هیچ شاعری نتوانسته است از نظر کیفی به سطحِ برندگانِ جایزه نوبل برسد، یا این که آکادمی سوئد می گذارد با نیرویِ غالب بر جامعه یعنی: بازار سرش را بالا بگیرد.کدامیک؟ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه ه

___

این مطلب در روزنامه سونسکا داگ بلادت، بخش فرهنگی، صفحه یِ ۷ در تاریخ ۲٨ سپتامبر دوهزارو ده منتشر شده است. عنوان مقاله به زبان اصلی/سوئدی:ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه ه

Akademien utestänger poesin. SvD tisdag 28 september 2010

اسامی

Björn Håkanson- Pär Lagerkvist- Boris Pasternak- Harry Martinson- August-



__

O Magnum Mysterium by William Byrd (Cambridge Singers)

_____________