Sappho

_____________

sappho
render by oppenheimer,
3D model by Artec Group Inc. / CC BY 3.0
___________________________

پيرايه يغمايی

سافو و شعر زنانه در 2600 سال پيش

سافو که از زمان باستان به نام بزرگترين شاعر غنايی شناخته شده، در اواخرِ قرن ششم پيش ازميلاد، در دهکده ی ارسوس در جزيره ی لسبوس در يک خانواده‌ی اشرافی چشم به جهان گشود. وی ابتدای زندگی را در ميتيلن گذرانيد، اما به سبب حوادث سياسی مدتی از سوی پيتاکوس به سيسيل تبعيد شد.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

حاصل زندگی زناشويی سافو دختری به نام کله ايس – همنام مادرش - بود که برای او چندشعر زيبا سروده است.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

به موجب افسانه ها سافو به دريانوردی به نام فائون دل باخت و به سبب بی مهری فائون سر انجام خود را از فراز صخره ی لوکاد لوقاده) به زير انداخت و جان سپرد. عشق بی سرانجام و زندگی شاعرانه ی سافو بعدها سرچشمه ی الهام بسياری از شاعران و نويسندگان و هنرمندان شد. چنانکه داستان ها و شعرها و نمايشنامه ها و تنديس ها و تصويرهای بسياری از او ساخته و پرداخته آمد که از آن ميان می توان به داستان معروفی از " آلفونس دوده " اشاره داشت.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

شعرهای سافو که بيش ار 2600 سال پيش نوشته شده در ستايش عشق و اندوه و شادی و زيبايی و سرشار از فضايی زنانه است. چرا که او در آن زمان ها سرپرستی مدرسه ای زنانه را به عهده داشت و در آنجا به دخترکان و زنان جوان هنر زيستن و هنر شعر و موسيقی را می آموخت.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

در آميختگی اين فضای زنانه با بيان برهنه و احساس شگفت انگيز او موجب شده که وی را به همجنس گرايی نسبت دهند(1) و از اين رو شعرهای او در معرض اتهام و نابودی قرار گرفت و توده ای از آثار وی قربانی سليقه ی معلمان و ناسخان بعد از او شد و به عمد نابود گرديد. در حالی که او عاشقانه های بسيار زيبايی خطاب به مردان دارد از جمله در شعری به نام «به يک مرد جوان...» می گويد :ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

برخيز و به من خيره شو !ه
چونان دوستی به دوستش.ه
آنگاه من؛ه
زيبايی برهنه در چشم هايت را
آشکار خواهم کرد.(2)ه

اما آنچه امروز در دست ماست – هر چند کم و ناقص – نشانگر احساس عجيب و بی پيرايه سافو است که نه تنها در شطّی از تاريخ و اسطوره و عشق جاری است، بلکه با گويشی شاعرانه آداب و رسوم آن دوران را برای ما واگويه می کند و هم کمال زيبايی شناختی شعر، در 2600 سال پيش را به ما امروزيان هديه می دهد. آنگونه که افلاطون فيلسوف برجسته ی يونانی هم درمقابل هنر گيج کننده ی سافو سر خم می آورد ودر مورد او می گويد: « سافو نه تنها يک غزل سرای بزرگ است بلکه او الهه ای است خالق همه ی هنرها. »ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

جا دارد که گفته شود به تازه گی يکی ديگر از شعر های وی در بسته بندی های يک موميايی مصری کشف شده .اين شعر شامل صد و يک(101)کلمه است و داستان بی زمانی را در هنر و اُپرا روايت می کند.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

و اينک برگردان دو شعر از سافو:ه

به دخترم کله ايس ...ه

ه « کله ايس»، از من مپرس که چه بپوشی.ه
من روسری گلدوزی شده ی«سارديسی»ه
مانند آنکه خودم پوشيده بودم ،ه
ندارم تا به تو بدهم.ه

مادرم هميشه می گفت:ه
در زمان ما بستن يک روبان ارغوانی
روی موها
نشانه ی اشرافيت بود.ه

اما ما نادان بوديم...ه
دختری که موهايش طلايی تر از
نور فانوس است،
هرگز نبايد برای آرايش موهايش
چيزی بجز گل های تازه داشته باشد .ه

برای تيماس

ما اين کوزه را
با اين يادداشت
روی عرشه ی کشتی می گذاريم:ه

اين خاکستر «تيماس» کوچک است
که ناکام به سوی خوابگاه تاريک «پرسفون» (2)ه
فرستاده شد .ه
و او
از خانه اش دور بود

دختران همسال او،ه
تيغ های صيقلی برداشتند
تا به رسم سوگواری،ه
حلقه های موهای نرمشان را ببُرند ...ه

پانويس ها :

ه 1 – واژه لزبين هم که امروزه در مورد زنان همجنس گرا به کار می رود ، مشتق از کلمه ی لزبوس
( = لسبوس)
زادگاه سافو ست.ه

2 -To a young man/Stand up and gaze me as a friend/ to friend. I ask you to reveal / the naked beauty of your eyes.

ه 3 -« پرسفون» يا پرسفونه مظهر زادن و مرگ رستنی هاست و الهه ای است با دو شخصيت : هم الهه ی حاصلخيزی و باروری است و هم ملکه ی جهان زيرين( ملکه ی مرگ ) است .بنا بر اسطوره ها «پرسفون» دختر «دمتر» ايزد بانوی زمين بود که « هادس » ( خدای عالم زيرين ) دلباخته ی او شد و او را با خود به جهان زيرين برد .اندوه « دمتر» آنقدر شديد بود که زمين به خشکسالی نشست. در نتيجه « زئوس» تصميم گرفت به «دمتر» کمک کند و « هرمس» را به جهان زيرين فرستاد تا پرسفون را برگرداند . شرط اين بازگشت اين بود که پرسفون در جهان زيرين چيزی نخورد ، اما « هادس» که عاشق« پرسفون» بود ، به او چند دانه انار خورانيد . بنابراين بر طبق حکم «زئوس» بر اين مقرر شد که «پرسفون» شش ماه از سال را روی زمين و شش ماه ديگر را در جهان زيرين زندگی کند . از اين رو اسطوره ی «پرسفون» تجسم چرخه ی خشکسالی و زايندگی در طبيعت است.« پرسفونه» به عنوان باروری دوشيزه ای جوان و دلرباست ، اما به عنوان ملکه ی عالم زيرين (مرگ) چهره ای عبوس دارد.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

مأخذ:ه
فرهنگ دهخدا زير نام « سافو »ه
فرهنگ اعلام معين زير نام« سافو »ه
روزنامه ايران / يکشنبه 5 تير 1384 / صفحه ی آخر
نوشتار زنانه و زمينه های بروز آن ، مارگارت ات وود ، مترجم سعيد احمد زاده اردبيلی، نشريه ی ادبی دوات.ه

برگردان شعرها از روی کتاب

The Penfuin Book Of Women Poems, Edited by Carol Cosman, Joan Keefe ,Kathreen Weaver

انجام شده است .ه

__________